Động đất và sóng thần: Mối đe dọa thường trực đối với Nhật Bản

 

VŨ ĐĂNG KHUÊ

 

Hôm thứ năm ngày 8/8, trước 5 giờ chiều một chút, trong một không khí bình thường như mọi ngày, dù nhà nằm ngay trước mặt đường nhưng mọi sự rất im ắng. Vẫn có thói quen dạo chơi chung cư Phây, mắt tự nhiên đập vào một hàng chữ trên trang của người bạn: “Động Đất chấn động 7 ở Miyazaki, một tỉnh miền Nam nước Nhật - Lạy Chúa”. Với tay bật ngay cái TV bên cạnh thì nội dung chương trình của tất cả các đài thay đổi hẳn. Phía bên trái hoặc bên phải màn  hình, tùy theo đài, một phần bản đồ lãnh thổ Nhật hiện ra một dải màu vàng dài, với giọng đọc như hốt hoảng, kêu van của các xướng ngôn viên lập đi lập lại: “Xin mọi người mau mau rời xa những bờ biển và chạy nhanh đến chỗ cao nhất vì nó đang và sẽ đến với độ cao từ 10cm đến 1 mét và có thể cao hơn nữa”. Nó đây là “tsunami”, một con “quái vật” đã vùi và nuốt chửng cả một thành phố tại Fukushima, Sendai 13 năm về trước (11/3/2011) và gần đây nhất (ngày đầu năm nguyên đán 1/1/2024 tại NoTo HanTo.

 20 phút sau. Chánh văn phòng Thủ Tướng Hayashi đã có lời báo động. Cũng khoảng nừa tiêng sau khoảng 6 giờ, thì Thủ Tướng Nhật Bản Kishida cũng xuất hiện thông báo tin khẩn cấp, ông tuyên bố hủy bỏ chuyến công du Á Châu để cùng ban “tham mưu” sẵn sàng tính kế nếu tình huống xấu nhất hiện ra. 7.30, Nha Khí Tượng thông báo những ghi nhận nhất thời về thiệt hại và thông báo, một chú ý rất quan trọng: “Hãy chuẩn bị sẵn sàng để chạy vì trận động đất hôm nay có liên quan đến trận động đất sóng thần Nankai Trough (70 đến 100 năm mới có một lần) với chấn động 7 trở lên, có thể xảy ra bất cứ lúc nào”.

Dù thế, như đã nói ở trên, chung quanh tôi, gia đình tôi mọi sự đều bình thường yên ả, không một chút “rung lắc”, tin tức từ anh em xung quanh báo cho nhau là không có gì ảnh hưởng. Tôi tỉnh bơ vì luôn luôn nghĩ: Chuyện động đất, sóng thần tại Nhật đã là chuyện bình thường, những ngôn ngữ mà ta được nghe hàng ngày trong cuộc sống. Chấn động 3, 4 hay 5? Chuyện thường ngày ở….huyện. Chuyện nhỏ! Chuyện ở đâu đâu, nó không “liên hệ” gì với tôi và tôi không….để ý.

Tuy nhiên, tối hôm thứ sáu (9/8/2024) 7 giờ 57 phút, lúc mẹ cháu đang loay hoay trong bếp, thì đột nhiên mặt đất rung chuyển mạnh và…bạo, mẹ cháu ba chân bốn cẳng, chạy nhanh đến cái bàn ăn cơm gần đó, kéo vội mấy chiếc ghế rồi chui vào, ngồi ngay cái sofa bên cạnh tôi cũng vội chui vào, đồ đạc để trong tủ sát tường nên cạnh rớt xuống rơi kêu lẻng kẻng. Tôi nghĩ: “Cứ thế này, mà kéo dài 1 vài phút thì sẽ tan hoang”. Được khoảng mươi giây thấy bớt rung, tôi trườn đầu ra khỏi cái bàn, mắt dõi vào cái màn hình đang xem; “Kanagawa, Tokyo, Saitama chấn động 5”. Tiện tay tôi với cái điện thoại cầm tay bấm lung tung hỏi thăm thông báo. Cô con gái lấy chồng xa gọi về, cậu con trai cũng SNS tới tấp: Bố, Mẹ daijobu! Các anh em, trong nhà liên tiếp gửi cho nhau lời nhắn. “Xin Chúa, Đức Mẹ che chở và gìn giữ gia đình con”.

Thú thật, lúc đó trực tiếp cảm nhận cái “Rung Lắc” dù chỉ Chấn Động 5, tôi mới thấy sợ, và suốt đêm qua, tôi cứ chập chờn mãi không ngủ được vì lời chú ý: “Nankai Trough” sẽ đến bất cứ lúc nào, dù một ngày trước đó tôi coi như …chuyện thường ngày ở Huyện. Vậy “Nankai Trough” là cái gì mà kinh thế. Mượn bác Google một chút, bác Microsoft một ít xin có vài giải thích sau đây:

  

Nankai Trough mà tiếng Nhật gọi là 南海トラフ là một rãnh đại dương nằm dọc theo bờ biển Thái Bình Dương của Nhật Bản. Khu vực này được biết đến là một trong những khu vực địa chấn hoạt động mạnh nhất trên thế giới, thường xuyên xảy ra các trận động đất lớn và sóng thần.

Nguyên nhân gây ra động đất và sóng thần Nankai Trough

  • Chuyển động của các mảng kiến tạo: Nhật Bản nằm trên giao điểm của nhiều mảng kiến tạo, trong đó mảng Philippine Sea chui xuống dưới mảng Âu Á tại rãnh Nankai Trough. Sự ma sát và tích tụ năng lượng tại vùng tiếp xúc của hai mảng này tạo ra các áp lực lớn, khi vượt quá giới hạn chịu lực, năng lượng sẽ được giải phóng đột ngột dưới dạng động đất.

  • Sóng thần: Động đất dưới đáy biển gây ra sự dịch chuyển lớn của một lượng lớn nước biển, tạo thành những con sóng khổng lồ gọi là sóng thần. Những con sóng này có thể di chuyển với tốc độ rất cao và gây ra thiệt hại nghiêm trọng khi đổ bộ vào các khu vực ven biển.

Hệ quả của động đất và sóng thần Nankai Trough

  • Thiệt hại về người: Động đất và sóng thần có thể gây ra thiệt hại về người rất lớn, bao gồm thương vong, mất tích và tổn thương tâm lý.

  • Thiệt hại về tài sản: Các công trình xây dựng, cơ sở hạ tầng, cũng như tài sản cá nhân có thể bị phá hủy hoàn toàn.

  • Ảnh hưởng đến kinh tế: Các hoạt động kinh tế bị đình trệ, gây ra thiệt hại lớn về tài chính cho đất nước.

  • Nguy cơ phóng xạ: Trong trường hợp các nhà máy điện hạt nhân bị ảnh hưởng, nguy cơ rò rỉ phóng xạ sẽ gây ra ô nhiễm môi trường và đe dọa sức khỏe con người trong thời gian dài.

Ngoài động đất, sóng thần cũng có thể do các nguyên nhân khác như:

  • Núi lửa phun trào: Núi lửa phun trào dưới biển có thể đẩy một lượng lớn nước khổng lồ lên cao, tạo ra sóng thần.

  • Lở đất: Lở đất quy mô lớn ở khu vực ven biển có thể tạo ra những đợt sóng lớn, gây thiệt hại cho các khu vực ven biển.

  • Va chạm thiên thạch: Va chạm của thiên thạch với Trái Đất có thể tạo ra những đợt sóng thần khổng lồ, tàn phá diện rộng.

Tại sao Nhật Bản lại quan tâm đến Nankai Trough?

  • Lịch sử địa chấn: Nhật Bản đã trải qua nhiều trận động đất và sóng thần lớn trong lịch sử, gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

  • Tần suất xảy ra: Các nhà khoa học dự đoán rằng một trận động đất lớn có thể xảy ra tại Nankai Trough trong tương lai gần.

  • Mật độ dân số cao: Nhiều thành phố lớn của Nhật Bản nằm gần khu vực Nankai Trough, vì vậy nguy cơ thiệt hại khi xảy ra động đất là rất cao.

Những trận động đất sóng thần lớn gần đây

Lịch sử ghi nhận nhiều trận động đất sóng thần kinh hoàng, gây thiệt hại to lớn về người và tài sản. Một số trận động đất sóng thần lớn gần đây bao gồm:

  • Động đất và sóng thần Ấn Độ Dương 2004: Đây là một trong những thảm họa thiên nhiên kinh hoàng nhất trong lịch sử hiện đại, cướp đi sinh mạng của hơn 200.000 người ở 14 quốc gia ven Ấn Độ Dương.

  • Động đất và sóng thần Tohoku 2011: Trận động đất mạnh 9.0 độ Richter ở ngoài khơi Nhật Bản đã tạo ra một đợt sóng thần khổng lồ, tàn phá bờ biển phía đông bắc Nhật Bản, gây ra sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima và cướp đi sinh mạng của hơn 18.000 người.

  • Động đất và sóng thần Palu 2018: Trận động đất mạnh 7.5 độ Richter ở Indonesia đã tạo ra một đợt sóng thần cao 10 mét, ập vào thành phố Palu, gây thiệt hại nặng nề và cướp đi sinh mạng của hơn 2.000 người.

Các biện pháp ứng phó

  • Hệ thống cảnh báo sớm: Nhật Bản đã xây dựng một hệ thống cảnh báo sóng thần rất hiện đại, giúp người dân có thời gian sơ tán khi có động đất xảy ra.

  • Củng cố công trình: Các công trình xây dựng được thiết kế để chịu được động đất, đặc biệt là các công trình công cộng như bệnh viện, trường học và các tòa nhà cao tầng.

  • Tuyên truyền và giáo dục: Người dân được trang bị kiến thức về phòng chống động đất và sóng thần thông qua các chương trình truyền thông và giáo dục.

  • Nghiên cứu khoa học: Các nhà khoa học không ngừng nghiên cứu để hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của động đất, từ đó đưa ra các dự báo chính xác hơn.

Nói tóm lại là chúng ta phải đề phòng, chuẩn bị đồ đạc cần thiết để sống còn trong vài ngày chạy nhanh, chạy xa khi nó đến. Tôi không muốn viết về những “oan khiên” như chuyện này, nhưng tôi phải viết. Có thể ngày mai, ngày kia, lúc mình chưa tắt thở nó sẽ đến, không chừng. Phải làm sao bây giờ nhỉ? Thú thật là tôi không biết, chỉ có cách bắt chước một cha nội lãnh đạo nào đó phán một câu lịch sử: “Mẹ nó, sợ gì” để tự trấn an.

Một ngày hồi hộp, hốt hoảng.


V.Đ.K

8/13/2024